Bestuursdwang is net als de dwangsom een middel voor overheidsinstanties om overtreding van regelgeving ongedaan te maken. Om precies te zijn betreft het ook hier een last die wordt opgelegd om een overtreding te beëindigen. Wordt niet aan die last voldaan kan bestuursdwang worden toegepast. Wat dat exact inhoudt leg ik hierna uit. Verder zal ik kort ingaan op de vraag wanneer bestuursdwang mogelijk is en hoe de kosten kunnen worden verhaald.

Bestuursdwang

Bestuursdwang houdt in dat een overtreder verplicht is zijn overtreding te beëindigen. Als hij dat niet doet dan wordt het bestuursorgaan bevoegd om de overtreding eigenhandig te beëindigen. Dat betekent dat bijvoorbeeld dat de last onder bestuursdwang wordt opgelegd een illegaal gebouwd tuinhuisje af te breken. Als dat niet binnen de gestelde termijn wordt gedaan kan bestuursorgaan zelf dat gebouwtje afbreken. Het spreekt voor zich dat wanneer een bestuursorgaan deze actie onderneemt de verhoudingen er niet beter op worden. De overtreder heeft dan niets meer te zeggen over wat er met zijn eigendom gebeurt. Het heeft dus sterke voorkeur te voldoen aan de last voor actie door het bestuursorgaan wordt ondernomen.

Spoedeisend

Bestuursdwang wordt vaak toegepast bij spoedeisende situaties of situaties waarin er geen vertrouwen is dat de overtreder zelf actie gaat ondernemen. In dat geval heeft het geen zin met boetes te werken, maar moet meteen actie worden ondernomen.

In veel gemeenten wordt op dit moment ook gebruik gemaakt van spoedbestuursdwang, waarbij direct na constatering wordt opgetreden. Bijvoorbeeld bij het verkeerd stallen van fietsen. Daar wordt een termijn van 15 of 20 minuten gegeven om zelf de overtreding te beeindigen, waarna het bestuursorgaan zelf het slot open knipt en de fiets verwijderd. Het verbaast niet dat deze handelswijze regelmatig aan rechters wordt voorgelegd, omdat dit het doel van bestuursdwang voorbij lijkt te schieten (wat is een redelijke termijn, gezien de ernst van de overtreding?).

Kosten verhalen

Als een bestuursorgaan zelf ingrijpt worden er kosten gemaakt. In het geval van het afbreken van een tuinhuisje zijn dit bijvoorbeeld kosten voor de sloop en het afvoeren van de materialen. Deze kosten kunnen op de overtreder worden verhaald tenzij dat niet redelijk is. Voor deze invordering dient wel weer een zelfstandige beslissing te worden genomen door het bestuursorgaan. Tegen deze beslissing staat bezwaar en beroep open.

Verhaal van kosten is bijvoorbeeld niet redelijk wanneer een hennepkwekerij wordt aangetroffen en met spoedbestuursdwang wordt ontmanteld. De gemeente Rotterdam probeerde de kosten hiervoor op de verhuurder te verhalen, als degene die uiteindelijk verantwoordelijk was voor de kwekerij. Hij bleek echter een nette huurder te hebben en geen reden om te twijfelen dat er anders dan normaal gebruik van het pand werd gemaakt. De Raad van State oordeelde dat de bestuursdwang terecht was gehanteerd, maar dat de kosten niet op de verhuurder konden worden verhaald.

Bezwaar en beroep

Het bestuursdwangbesluit en de invordering van de kosten zijn twee afzonderlijke besluiten die allebei kunnen worden aangevochten door bezwaar en/of beroep in te stellen. Als de overheidsinstantie op (zeer) korte termijn handelt kan ook op zeer korte termijn een schorsing van het bewuste besluit worden gevraagd door middel van een voorlopige voorziening door de rechtbank.

Conclusie

Bestuursdwang is een krachtig middel voor de overheid om een gewenst resultaat spoedig te bereiken. Voor een overtreder kan het echter zeer ingrijpend zijn. Het is zaak te voorkomen dat de overheid zelf ingrijpt, want met die oplossing van de overheid is de overtreder doorgaans niet blij, maar hij draait in beginsel wel op voor de kosten. Bezwaar en beroep is goed mogelijk, zeker als het bestuursdwangbesluit onzorgvuldig is. Het is dus zaak het besluit zo spoedig mogelijk door een jurist te laten toetsen en in overleg met de overheid te trekken over een goede oplossing.